Als ZOA hebben we besloten het klimaat meer prioriteit te geven. We beseffen dat het klimaat steeds meer verandert. Periodes van droogte, overstromingen of hoge temperaturen zorgen voor meer kwetsbaarheid. En daar willen we wat aan doen. Maar hoe doen we dat? Een interview met Matthijs Wessels, klimaatspecialist bij ZOA.
Klimaat: verandering begint bij bewustzijn
Met elkaar in gesprek gaan over het klimaat. Dat is heel belangrijk volgens Matthijs Wessels, klimaatspecialist bij ZOA. Hij vertelt: “Het is goed om na te denken over onze eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot het klimaat en op die manier bewustzijn te creëren over de keuzes die je maakt.”
20 February 2025
In Nederland merken we niet altijd iets van klimaatverandering. Hoe zit dat in de landen waar ZOA werkt?
"Klimaatverandering is overal, maar juist in de landen waar we werken is de impact van klimaatverandering groot en zorgt voor meer kwetsbaarheid bij mensen. Waar we ons in Nederland kunnen beschermen tegen de effecten van klimaatverandering, kunnen mensen in deze landen dat vaak niet. Hun middelen om zich te kunnen aanpassen zijn beperkt, waardoor de impact groot is en de meest kwetsbaren het hardst worden getroffen. Als ZOA willen we omzien naar deze mensen."
Wat merken ze dan? Het klimaat verandert toch altijd?
"Ja, dat klopt. Er zal altijd variatie zijn in het klimaat, zoals je jaarlijks ook de veranderende seizoenen hebt. Maar wat we zien in deze landen - en ook in Nederland trouwens - is dat het weer extremer en onvoorspelbaarder wordt. Eerder wisten de mensen in de landen waar we werken ongeveer wanneer de regenseizoenen zouden beginnen, maar dat is steeds lastiger. Het seizoen kan nu eerder of later beginnen of er valt helemaal geen regen waardoor er droogte ontstaat.
Dat heeft veel invloed op de mogelijkheden voor boeren, want in de gebieden waar het steeds heter wordt, kunnen ze niet meer de gewassen verbouwen die eerder wel een goede oogst opleverden. Die impact van de hitte zorgt dat de oogst mislukt. Mislukte oogsten zorgen voor voedseltekorten en honger."
Kun je daar een voorbeeld van noemen?
"Neem bijvoorbeeld Sudan. Boeren zijn afhankelijk van het regenseizoen om gewassen te kunnen verbouwen. Ze starten met zaaien zodra het regenseizoen is begonnen. Maar als blijkt dat er onvoldoende regen valt tijdens deze periode, dan kan hun hele oogst mislukken.
Ook kan extremer weer zorgen voor meer overstromingen, zoals we afgelopen jaar hebben ervaren in Nigeria en Jemen. Daardoor kunnen waterputten verontreinigd raken, beschadigen huizen en moeten mensen vluchten voor het water. Zo worden mensen gedwongen om te vluchten omdat zij niet langer veilig zijn of niet langer in hun levensonderhoud kunnen voorzien op de plek waar ze wonen.”
Zijn er ook oplossingen voor zulke problemen?
"Zeker. Als ZOA proberen we bij te dragen aan klimaatweerbaarheid op verschillende manieren. In Ethiopië gebruiken we bijvoorbeeld zaden die beter passen bij het klimaat dat daar nu heerst. Ook in andere landen proberen we oplossingen te bieden waardoor mensen zich kunnen aanpassen aan een veranderend klimaat. Dat doen we door 'klimaatbestendige landbouw'. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het zorgen voor een gezonde bodem die regen goed kan vasthouden. Op die manier kan je zo goed mogelijk gewassen verbouwen.
Zo kijken we als ZOA steeds meer naar hoe het klimaat verandert en de impact daarvan in de gebieden waar we werken. Door ons te richten op meer klimaatweerbaarheid dragen we ook bij aan het verminderen van risico’s op conflict. Op verschillende plekken zijn er klimaatspecialisten aan het werk. Zo hebben we al klimaatcollega's in Uganda en Myanmar. Zij hebben veel kennis van de lokale context en kunnen ondersteunen in verschillende projecten, ook in andere landen waar ZOA werkt. Onze Ugandese collega denkt bijvoorbeeld mee met klimaatbestendige oplossingen voor problemen in Zuid-Sudan."
Veel van het werk van ZOA gebeurt in landen ver weg. Kunnen we hier in Nederland ook nog wat mee?
"Absoluut. Het is heel mooi dat we in de landen waar ZOA werkt een bijdrage kunnen leveren in het bieden van hoop door middel van klimaatweerbaarheid. Maar daarbij is het ook belangrijk om naar onszelf te kijken en er met elkaar over te praten. Hoe kunnen we hier in Nederland zorgdragen voor het klimaat? En, hoe zorgen we voor onze omgeving: het principe van rentmeesterschap?
Voor sommigen is het makkelijker om dat gesprek te voeren dan voor anderen. Maar praten over onze eigen zorg voor het klimaat mag best een beetje schuren. Zolang het maar geen klimaatdepressie of angst opwerkt. Dat vind ik een gevaar. Een positief gesprek is belangrijk. Ga een gesprek dus niet in met: ‘Je mag dit niet’ of ‘Je vliegt te veel’, maar bevraag elkaar: ‘Hoe kunnen we samen beter voor de schepping zorgen’? Daar hoeven niet meteen grootse dingen uit te komen. Iets vaker de fiets nemen of wat minder vaak vlees eten, kunnen ook al mooie stappen zijn. Zo kunnen we allemaal bijdragen, ver weg, maar ook dichtbij."
Klik hier om meer te lezen over wat ZOA doet om klimaatweerbaar te zijn