Verwoeste huizen in Oekraïne

Veiligheid voorop – te midden van het geweld

Breekt ergens oorlog uit? Loopt een conflict hoog op? ZOA is er. Juist in landen met een negatief reisadvies. Hoe worden medewerkers beschermd? “Door risico’s te inventariseren en die met onderlinge afspraken zoveel mogelijk te beperken, kun je langer doorwerken in een crisisgebied”, zegt ZOA’s veiligheidsadviseur Henrieke Hommes.

5 December 2023

veiligheidsadviseur Henrieke Hommes:

‘Wij ruiken slechts aan het geweld dat mensen meemaken’

Ze zag een kindertekening liggen, toen ze rondliep in een kapotgeschoten huis in Oekraïne. De geweren in de handen van de getekende poppetjes en de angst in hun ogen spraken boekdelen voor Henrieke Hommes, veiligheidsadviseur bij ZOA. “Wij nemen een risico door in oorlogsgebied te werken”, zegt ze. “Maar we ruiken slechts aan het geweld waar mensen mee te maken hebben, voor wie we daar zijn.”

Heel even was ze alert, toen op de eerste maandagochtend van de maand het testalarm om twaalf uur klonk. “Ik was net terug uit Oekraïne, waar ik meerdere keren het luchtalarm had gehoord. Datzelfde geluid in Nederland maakte me er meteen weer bewust van dat er iets aan de hand kan zijn. Dat is wat onveiligheid met je doet. Je leeft in een continue staat van paraatheid. Het leven kan er zomaar heel anders uitzien."

Henrieke Hommes

Schuilkelder

Ervaringen als deze helpen Henrieke zich bewust te blijven van de onzekerheid en het leed dat mensen in crisisgebieden meemaken. “De Oekraïners bijvoorbeeld leven nu al bijna twee jaar in deze continue angst. Ze zitten midden in het geweld en staan continu op scherp.”

Dat geldt ook voor lokale medewerkers, waar ZOA in alle landen voornamelijk mee werkt. “Als er bombardementen zijn, hebben zij een gezin thuis waar ze de zorg voor hebben. De schrik raakt hen net zo hard, evenals het trauma van een leven in oorlog.”

In Jemen bijvoorbeeld zat het team vorig jaar gedurende twee maanden bijna iedere dag in de schuilkelder vanwege heftige bombardementen. “Dan kunnen wij niet van onze medewerkers verwachten dat ze hun angst uitschakelen en een tandje harder werken.”

Crisisteam

Henrieke zet zich vol overtuiging in om de veiligheid van medewerkers van ZOA zo goed mogelijk te bewaken. Uiteindelijk draagt dit bij aan de voortgang van de projecten, stelt ze. “Door risico’s goed te inventariseren en bewuste keuzes te maken over hoe we hiermee omgaan, kunnen wij ons werk langer doen. Als zich zeer ernstige incidenten voordoen met medewerkers, kan het zijn dat we moeten besluiten een project niet voort te zetten. Veiligheidsprocedures zorgen ervoor dat we ons werk kunnen blijven doen in gevaarlijke omstandigheden.”

ZOA worker hands out bag in Yemen

Ondanks alle breed gedragen voorzorgsmaatregelen en uitgebreide protocollen, worden ook ZOA medewerkers soms niet gespaard. In Ethiopië werd een ZOA-medewerker vermoord, evenals in Zuid-Sudan. De machtsovername door de Taliban in Afghanistan zorgde ervoor dat een crisisteam maandenlang bezig was te proberen oud-medewerkers uit het land te evacueren.

“Dat hakte er wel in”, vertelt Henrieke. “Je kunt je soms zo machteloos voelen. Ik heb wel eens iemand aan de lijn gehad die plotseling moest ophangen omdat er geschoten werd. Dan kun je helemaal niets meer.”

Veilig thuis

Terreur en geweld bepalen een belangrijk deel van Henrieke’s werk. Toch zijn dat niet de grootste risico’s voor ZOA medewerkers, stelt ze. “Criminaliteit, ernstige ziekte en verkeersongelukken komen voor in alle landen waar we werken. Dat zijn situaties waar we altijd overal op voorbereid moeten zijn.”

Veiligheid van medewerkers is erg belangrijk voor ZOA. Iedereen die voor de organisatie op reis gaat, volgt eerst een driedaagse veiligheidstraining. Als er tijdens een reis iets gebeurt, kunnen ze dat meteen melden via een speciaal online rapportagesysteem. Om eventuele trauma’s te verwerken, is counseling beschikbaar voor alle duizend medewerkers wereldwijd.

Henrieke in Colombia

“Kortgeleden rapporteerde iemand in ons systeem de diefstal van een portemonnee”, herinnert Henrieke zich. “Dat is natuurlijk geen groot incident, maar ik besloot de persoon in kwestie wel even te mailen om mijn medeleven te tonen. De reactie die ik kreeg vond ik heel bemoedigend: ‘als me echt iets overkomt, weet ik dat ZOA er voor me is’.”

Henrieke hoopt dat alle medewerkers de zorg als zodanig ervaren. “Mijn doel is om continu wegen te vinden om ons werk door te kunnen laten gaan in moeilijke omstandigheden”, zegt ze. “Ik ben altijd blij als medewerkers uit een spannende situatie weer veilig thuis zijn.”

Voor mensen in crisisgebieden is er geen stille nacht. Want hoe kun je rustig slapen als je moet vluchten voor een oorlog of ramp? Laten we ze niet vergeten. Met jouw hulp kunnen we zorgen voor voedsel, water en een veilige plek - ook tijdens de kerstdagen. Maak jij het mogelijk?

Doneer en help mensen in nood deze kerst